گزارشی تحلیلی آماری پیرامون ایرانیان خارج ازکشور
“کبوترها به آشیانه باز می‌گردند?
خُسن آقا: مگر ایرانیان خارج از کشور مغز خر خورده اند!؟
منبع: روزنامه اعتماد
سرگه بارسقیان
نخستین ماههای ریاست جمهوری سید محمد خاتمی بود که برخی ایرانیان مهاجر غم غربت خویش را در چمدان‌هایشان ریختند تا راهی وطن شوند . وطنی که گرچه دلشان برای بوی و جوی و کوی آن تنگ شده بود اما این دلتنگی در مقابل تنگ‌نظری‌هایی که درباره آنها اعمال می‌شد کم طاقتی می‌آورد. آنان خود را پاره تن وطن می دانستند چه اینکه در تردید و تشکیک بودند که آیا وطن پذیرای آنان خواهد بود و آغوش میهن برای فرزندان غربت‌نشینش باز خواهد شد یا نه*
آمدن خاتمی، رفتن تردیدها به همان چمدان بود که باید بسته می‌شد. روزنامه‌ها نوشتند که جمعی از ایرانیان مقیم خارج از کشور در زمستان 76 به میهن بازگشتند گویی بهاری بود پرنشاط،اما دیری نپایید که این روند به روال سابق بازگشت. باز هم همان تردیدها قوت گرفت،چمدان‌ها مکث می‌کردند. دردها تازه می شد و باز غم غربت به خانه‌های دل آنان سرازیر بود. از آن پس تا همین اواخر گاهگاهی مجال می‌شد تا به بررسی مقوله‌یی به نام ایرانیان خارج از کشور پرداخته شود. اما فقط در سطح نظر و بحث می‌ماند و کمتر به عرصه تصمیم راه می یافت تا اینکه در سال 83 اتفاقاتی افتاد که نشانگر توجه حاکمیت به مقوله ایرانیان مهاجر بود. شاید بتوان مهمترین ماحاصل وقایع سالهای اخیر را تغییر نگرش به مقوله ایرانیان دور از وطن دانست، چه اینکه اگر تا دیروز بار بدگمانی داخلی بر دوش آنها سنگینی می کرد،امروز برایشان فراکسیون و دبیرخانه و مجمع تشکیل می‌دهند و حتی برخی نظرها بر آن استوار است که کرسی نمایندگی در مجلس به آنها اختصاص یابد. در سال گذشته فراکسیون پیگیری امور ایرانیان مقیم خارج از کشور در مجلس شورای اسلامی تشکیل شد. این فراکسیون به گفته علی ریاض نماینده
تهران و رییس فراکسیون مزبور مسائل مختلف ریشه‌یی را برای تقویت ارتباط فکری، فرهنگی و اقتصادی و مشارکت ایرانیان خارج از کشور بررسی می‌کند. محور برنامه‌های این فراکسیون بررسی و ارایه طرح‌ها و اتخاذ تدابیر لازم جهت حفظ هویت ایرانیان خارج از کشور، حمایت از حقوق ایرانیان خارج از کشور در امور سیاسی، اقتصادی ،اجتماعی و دفاع از ایرانیان خارج از کشور و تحکیم پیوند با آنها است. علاوه بر آن در دولت نیز فعالیت شورای عالی ایرانیان مقیم خارج از کشور نمود عینی بیشتری یافت. شورای عالی ایرانیان خارج از کشور در تلاش است تا این افراد را اعم از اینکه برای تحصیل به خارج از کشور رفته و برنگشته باشند یا افرادی که در خارج متولد شده و واجد شرایط لازم و تحصیلات عالی هستند به نحوی با کشور مرتبط کنندأ این در حالی است ک طبق آمار منتشر شده از سوی صندوق بین‌المللی پول،ایرانیان از نظر فرار مغزها در بین 91 کشور در حال توسعه و توسعه نیافته جهان در مقام اول قرار دارند.طبق این آمار سالانه بین 150 تا 180 هزار نفر از ایرانیان تحصیلکرده برای خروج از ایران اقدام می‌کنند. طی سال 79 روزانه بطور متوسط 15 نفر با درجه کارشناسی ارشد و 2\3 نفر با درجه
دکترا ترک وطن کرده‌اند. در سال 78، تعداد 5475 کارشناس ایران را ترک کرده‌اند ودر نیمه اول سال 78، 1664 نفر از افراد دارای تحصیلات علوم پزشکی برای خروج از کشور اقدام کردند. 92 درصد دارندگان مدال المپیادهای جهانی طی دو دهه اخیر به خارج از کشور رفته اند. به شورایعالی ایرانیان مقیم خارج از کشور بازگردیم. خاتمی سال گذشته با شرکت در جلسه این شورا با اشاره به توانایی‌های ایرانیان مقیم خارج از کشور بر ضرورت فعال‌شدن دستگاه‌های اجرایی کشور برای حل مشکلات آنان تاکید کرد. آنچه را می‌توان به عنوان شاه‌بیت سخنان رییس‌جمهور در نظر گرفت این گفته بود:»بدون درنظر گرفتن عقاید شخصی این افراد باید از نفوذشان در زمینه‌های علمی، فرهنگی واقتصادی حمایت جدی شود.« رییس جمهور، دبیرخانه شورای عالی ایرانیان مقیم خارج از کشور را موظف کرددر زمان مقتضی و با مشارکت دستگاه‌های عضور شورا، نسبت به تدوین آمار نهایی آنان به تفکیک کشورها و توانایی‌های ایرانیان اقدام کنند. همچنین ایجاد چهار کار گروه فعال در زمینه‌های فرهنگی، آموزشی و رسانه‌یی، علمی و تحقیقاتی، اقتصادی و بازرگانی و حقوقی و کنسولی برای رسیدگی دقیق‌تر به مشکلات و مسائل ایرانیان
خارج از کشور تصویب و مسوولیت این کار گروه‌ها به ترتیب بر عهده وزیران فرهنگ و ارشاد اسلامی، علوم،تحقیقات و فناوری، اقتصاد و دارایی و امور خارجه گذاشته شد.
جمعیت سه میلیون‌نفری
آمار متعدد. این تعبیر برای ارزیابی جمعیت ایرانیان خارج از کشور به مثابه بهترین مصداق است. وزارت امور خارجه ایران تعداد این افراد را حدود 3 میلیون‌نفر اعلام می‌کند. محمدعلی هادی معاون پیشین کنسولی و پارلمانی وزارت امور خارجه با تاکید بر اینکه آمار این وزارتخانه از همه دستگاهها نسبتا دقیق‌تر است رقم حدود 3 میلیون نفر را برای ایرانیان خارج از کشور ذکر می‌کند. این در حالی است که علی اصغر شعردوست دبیر شورایعالی ایرانیان خارج از کشور بر این عقیده است که به دلایل مختلف این آمار ؤابت، رسمی و مشخا نیست ولی گفته می‌شود این تعداد بین سه تا شش میلیون نفر هستند. برخی آمار غیر رسمی نیز بررقم 4 تا 5 میلیون نفر برای ایرانیان مهاجر تاکید دارد. اولین کشوری که ایرانیان زیادی در آن هستند امریکا است. کانادا در مقام بعدی و کشورهای اروپایی، انگلستان، فرانسه، آلمان، سوئد از جمله کشورهایی به شمار می آیند که ایرانیان زیادی در آنها تجمع دارند. مهاجر، مدیر کنسولی وزارت امور خارجه با اشاره به بررسی‌های انجام شده در جامعه‌های آماری در خارج از کشور، ارقام فوق را ارایه می‌دهد: براساس این بررسی‌ها بیشترین جامعه آماری ایرانیان در امریک
است که قریب یک میلیون نفر ایرانی در امریکا حضور دارند و سطح سواد آنها بسیار قابل توجه است. 63 درصد از آنها مرد و 4 درصد دارای همسر امریکایی هستند و 60 درصد آنها بیش از 40 سال سن دارند. 63 درصد هم تحصیلات دانشگاهی دارند.
برخی از جامعه‌های آماری ایرانیان در خارج از کشور قابل توجه است، از جمله در سوئد در طول سالهای بعد از انقلاب جامعه ایرانی تشکیل شده است. در دهه 501940 تعداد معدودی ایرانی در سوئد بود و اکنون آنها تقریبا یک درصد کل جمعیت سوئد را تشکیل می‌دهند. مهاجر با بیان اینکه ایرانیان زیادی در کانادا جذب شدند و در سالهای اخیر رشد زیادی داشتند تصریح کرد: در دهه 80حدود 4\4 درصد، در دهه 9080 حدود 25 درصد و در سالهای 9690 تقریبا 33 درصد و بعد از آن، 36 درصد ایرانی هستند. براساس برخی آمار موجود بیش از 50 درصد ایرانی‌ها در امریکا و کانادا و بخش بزرگی در اروپا و کشورهای همسایه ایران سکونت دارند. این در حالی است که جمعیت ایرانیان ساکن دوبی نیز رقم قابل توجهی است.
تحصیلات عالیه
تاملی در آمار مربوط به میزان تحصیلات مهاجران ایرانی حاکی از آن است که بیش از 40 درصد ایرانیان مقیم امریکا، استرالیا و اروپا دارای تحصیلات عالی هستند. طبق جدول آمارهای مربوط به مهاجرت به ایالات متحده در سال 1990، بیش از70 درصد ایرانیان مهاجر دارای تحصیلات عالی دانشگاهی هستند. آمار ارایه شده از سوی هفته‌نامه برنامه وابسته به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی بیانگر آن است که در حال حاضر 84 درصد از ایرانیان مقیم امریکا کاملا به زبان انگلیسی مسلط هستند. 46 درصد مدرکی بالاتر از دکترا دارند،43 درصد پست‌های مدیریتی دارند، 48 درصد دو شغله هستند که در امریکا یک افتخار به حساب می‌آید (قابل توجه دو، سه و … شغله‌های ایران) و 92 درصد خانه مسکونی شخصی دارند. گزارش هفته‌نامه برنامه درباره جایگاه ایرانیان در مقایسه با سایر خارجیان مقیم امریکا خاطرنشان می‌کند: رتبه اول درآمد و رتبه دوم تحصیلات با مدرک بالاتر از لیسانس در اختیار ایرانیان است.
ؤروت باورنکردنی
علاوه بر شاخصه سطح بالای سواد که جزو برجسته‌ترین ویژگی‌های جامعه ایرانیان خارج از کشور است می‌توان به ؤروت باورنکردنی ایرانیان مهاجر اشاره کرد که طی آمار مختلف رقمی حدود 800 میلیارد دلار است. براساس برخی آمار ارایه شده ایرانی‌ها تنها در امریکا صاحب بیش از 400 میلیارد دلار سرمایه هستند، 300 شرکت بزرگ ایرانی در امریکا نیز به ؤبت رسیده است. تنها در آلمان ایرانی‌ها صاحب بیش از 40 میلیارد یورو سرمایه هستند و در دوبی نیز در حدود 5 میلیارد دلار سرمایه را به خود اختصاص داده‌اند. ایرانی ها در بریتانیا هم 2 میلیارد دلار سرمایه را از آن خود کرده‌اند. در سایر کشورهای اروپایی و آسیایی نیز ایرانی‌ها صاحب ؤروت کلانی هستند. وزیر اطلاعات در شهریور سال 83 ضمن بیان عدم موفقیت در جذب سرمایه ایرانیان خارج از کشور از تصمیم وزارتخانه تحت نظرش برای شناسایی سرمایه گذاران ایرانی مقیم خارج و فراهم‌کردن زمینه اتصال و پیوند آنها به داخل کشور خبر داد.علی یونسی تصریح کرد: »برای جذب سرمایه‌گذاران ایرانی به داخل کشور، ابتدا اقدام به فرهنگ‌سازی کرده‌ایم چرا که وحشت و ترسی بین طرفین در داخل و خارج از کشور وجود دارد. بنابراین مقدمات حضور ای
رانیان مقیم را فراهم کردیم. از 800 میلیارد دلار ؤروتی که در اختیار ایرانیان خارج از کشور است، باید در جهت توسعه ملی استفاده کنیم و مقدمات فکری آن را در بین مسوولان و مقامات امنیتی ایجاد کنیم که هیچ نگرانی و خطر و ناامنی ایجاد نمی‌کند.
وی افزود: ایرانیان خارج از کشور، حدود 800 میلیارد دلار ؤروت در اختیار دارند که حتی با وجود پایین آمدن نرخ ریسک، موفق به جذب آنان نشده‌ایم. در گفت‌وگویی که دبیرکل سازمان بورس اوراق بهادار باخبرگزاری فارس داشت اعلام شد دو میلیارد دلار از سرمایه ایرانیان خارج از کشور جذب بورس شده است. (مقایسه کنید دو میلیارد دلار را با هشتصد میلیارد دلار)
بررسی آمار ارایه شده از سوی فرهاد رحمتی مدیرکل بورس‌ها و دانشجویان خارج از کشور وزارت علوم نیز خالی از لطف نیست. طبق این آمار 92 درصد ایرانی‌ها رهن خانه دارند، 22 درصد صاحب کار خود بوده، 48 درصد در خانواده‌های خود دارای درآمد دونفره‌اند.43 درصد در پست‌های مدیریتی یا شغل حرفه‌یی بوده و میانگین درآمد ایرانی‌ها در امریکا پنج هزار و پانصد دلار است که اختلاف بالایی با سطح درآمد متوسط در امریکا دارد.
داستان از این هم جالب‌تر می‌شود وقتی می‌بینیم چند ایرانی در بریتانیا حتی ؤروتمندتر از ملکه این کشور هستند. به گزارش بی‌بی‌سی جک دلال، معروف به جک سیاه با جای گرفتن در مقام شصت و چهارم فهرست ؤروتمندترین‌های بریتانیا، ؤروتمندترین ایرانی‌تبار این کشور است. ساندی‌تایمز ؤروت او را بیش از پانصد و نود میلیون پوند برآورده کرده است. این در حالی است که ملکه الیزابت دوم، ملکه بریتانیا در فهرست ؤروتمندان بریتانیا در مقام یکصد و سی و سوم جای دارد و ؤروت او دویست و پنجاه میلیون پوند اعلام شده است. (تعجب نکنید فقط بگویید امان از شفاف‌سازی دموکراتیک و احسنت بر مبارزان با آقازاده‌ها و ملکه‌زاده‌ها در انگلیس!)
رفع برخی موانع بازگشت
طی سالهای اخیر سعی بر آن شده تا با ارایه راهکارهای رسمی نظیر حل مشکل تردد ایرانیان به کشور، رفع موانع خدمت سربازی آنان، تسهیلات در صدور گذرنامه ایرانی و شناسنامه ایرانی برای ایرانیان مقیم خارج از کشور بستر مناسب جهت بازگشت ایرانیان به میهن خود فراهم گردد. تلاش‌های صورت گرفته هم در راستای ارایه تسهیلات ویژه به آنانی است که قصد بازگشت یا بازدید از ایران را دارند. چنانکه علاوه بر فراکسیون پیگیری امور ایرانیان خارج از کشور در مجلس، شورایعالی امور ایرانیان خارج از کشور در دولت، اخیرا ستادی به نام امور ایرانیان خارج از کشور تشکیل شده که زیر نظر وزارت امورخارجه است و شخصا در ارتباط با جذب سرمایه و بطور خاص در رابطه با لابی و ارتباط بیشتر با ایرانیان خارج فعالیت می‌کند. ناگفته نماند بنابه اظهارات شعردوست دبیر شورایعالی امور ایرانیان خارج از کشور، 11 وزارتخانه و بیش از 3 تا 4 سازمان مهم به نحوی از انحا دست‌اندرکار بررسی مسائل ایرانیان خارج از کشور هستند.
نشانه‌های عینی و بارز تحولات ایجاد شده در رابطه با بازگشت ایرانیان خارج از کشور نیز در برخی حوزه‌ها کاملا مشهود است. بنابه اعلام مدیرکل کنسولی وزارت امور خارجه در سال 1381 تعداد کل گذرنامه‌یی که در ایران برای ایرانی‌ها صادر شده 520 هزار بوده که در سال 1382 به یک میلیون و 200 هزار رسیده است. در تحولی دیگر اعلام شد که سربازان فراری دوران جنگ نیز می‌توانند در سال یک بار به ایران بیایند. علاوه بر آن با مصوبات جدید فرضیه برای سرمایه‌گذاری ایرانیان خارج از کشور فراهم شده است. در اقدامی جالب توجه، سال قبل اعلام شد که ایرانیان مقیم خارج می‌توانند خودرو وارد کنند. دولت در حال تدوین طرحی است که بر اساس آن ایرانیان مقیم خارج، دانشجویان، استادان و نمایندگان ایران در خارج مجازند خودرو وارد کنند.
تضمین امنیتی
در سال 79 صحبت از طرحی در مجلس شد تحت عنوان »عفو عمومی« که ارایه فضای مثبت ذهنی جهت بازگشت ایرانیان خارج از کشور را نشانه رفته بود. گرچه نیت بانیان آن خیر و مثبت بود اما آنان در وهله اول گرفتار اشتباهی بنیادین شدند. نامگذاری این طرح با نام عفو عمومی تنها زیبنده جامعه ایرانیان مقیم خارج نیست بلکه می‌توان آن را نوعی توهین آشکار قلمداد کرد، چه اینکه نمی‌توان کلیه ایرانیان مهاجر را مشمول طیف ضدانقلاب قرار داد. در این خصوص علی یونسی، وزیر اطلاعات نظراتی داد که قابل تامل است.
وی اظهار داشت: تنها حدود 2 الی 3 درصد از ایرانیان مقیم خارج ممکن است مساله‌یی داشته باشند، ولی 95 درصد ایرانیان خارج از کشور مشکلی ندارندأ اما همین ایرانیان نیز از بازگشت واهمه دارند. کاملا مشخا است که دروغ‌های تبلیغاتی در ذهن آنها تاؤیر داشته است. یونسی با اشاره به دعوت از کلیه ایرانیان مقیم خارج برای بازگشت، گفت: وزارت اطلاعات حتی از افراد ضدانقلابی که توبه کرده و قصد بازگشت دارند، دعوت می‌کند. ما معتقدیم همه مردم ایران حتی کسانی که راه اشتباهی برگزیده و در حال حاضر توبه کرده‌اند، باید به کشورشان باز گردند. وی اطمینان داد وزارت اطلاعات با اشراف کامل نسبت به تحرکات افراد بدخواه اعلام
می کند حضور همه ایرانیان مقیم خارج در داخل، نه تنها هیچ خطری ایجاد نمی‌کند، بلکه امنیت ملی را استحکام می‌بخشد. یونسی همچنین در اسفند 83 در برنامه پرسمان که از شبکه اول تلویزیون ایران پخش شد در مورد تمایل عده زیادی از ایرانیان مقیم خارج و بخصوص ایرانیان مقیم لس‌آنجلس برای بازگشت به کشور گفت: برای بازگشت آنها مشکلی وجود ندارد. لس‌آنجلسی‌ها از منافقین بدتر نیستند، اگر کسی خواستار زندگی سالم در داخل کشور باشد، به او امان می دهیم.
این موضوع در حالی اهمیت می‌یابد که یکی از دغدغه‌های ایرانیان مقیم خارج جهت بازگشت به کشور مسائل امنیتی است و اینکه چه نوع برخوردی در ایران در انتظار آنان است. گذشته از آن یکی از دلایل وجود این دغدغه‌ها برخی تنگ‌نظری‌هایی است که درباره علت مهاجرت آنان وجود دارد. اگر بپذیریم که امروزه مهاجرت یکی از پدیده‌های مورد قبول کشورها است و دلایل مختلف سیاسی، اجتماعی، معیشتی، شغلی، دینی و تحصیلی دارد دلیلی نمی‌ماند که کلیه ایرانیان مقیم خارج از کشور را نیز در لیست سیاه قرار داده و آنان را در ردیف مخالفان بدانیم. چه بسا بسیاری از ایرانیان خارج حتی عنادی نیز با نظام سیاسی حاکم بر ایران نداشته باشند اما به علت شرایط زندگی و پیوندهای شغلی و مالی خود در کشور مقیم نتوانسته‌اند به کشور باز گردند.
نتایج آرای ایرانیان خارج از کشور در انتخابات خرداد 80 نشان داد که اکثریت آرا متعلق به محمد خاتمی بود و این امر یعنی حمایت بخش عظیمی از آنان از ایجاد اصلاحات درون‌گرایانه. این وفاداری تا بدانجا گسترش می‌یابد که نتایج بررسی نامه‌های ارسالی امریکایی‌های ایرانی‌الاصل به جرج بوش از این امر حکایت دارد که بیش از 98 درصد از آنها به رییس جمهوری امریکا توصیه می‌کنند از حمله به ایران پرهیز کنند. پایگاه اطلاع‌رسانی شورای روابط ایران و امریکا در گزارشی تحت عنوان »نتایج نامه‌های ارسالی به بوش« به بررسی دیدگاه‌های امریکایی‌های ایرانی‌الاصل درباره روابط دو کشور پرداخته است. این گزارش نشان می‌دهد در بین این افراد مخالفت سرسختانه‌یی نسبت به حمله نظامی امریکا علیه ایران وجود دارد.
اعتراض گسترده ایرانیان مقیم خارج از کشور بالاخا امریکا و اروپا به تحریف نام خلیج‌فارس از سوی موسسه نشنال جئوگرافیک نیز موید این امر است که آنان هم از قدرت رسانه‌یی و تشکیلاتی بالایی برخوردارند و هم بر هویت ایرانی خویش تاکید دارند و نیز می‌توانند صدای رسای ایرانیان داخل در ورای مرزهای جغرافیایی سرزمین ایران باشند.
آمار ارقام دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در خارج نیز گویای این واقعیت است که همچنان پتانسیل‌های علمی فکری در خارج از کشور وجود دارد که می‌توان از تخصا و تفکر آنان بهره جست. بیش از هزار دانشجو در آلمان، حدود هزار نفر در کانادا، بیش از 1600 نفر در اوکراین، بیش از 1500 نفر در دبی، بیش از 1300 نفر در انگلستان و 100 دانشجوی ایرانی در ارمنستان مشغول به تحصیل هستند. (محمدعلی هادی) و این یعنی وجود سفیران علم و فرهنگ ایران در قلب امریکا و اروپا.
جامعه رسمی ایرانیان مهاجر
تلاش‌های صورت گرفته در سالهای اخیر در بارزترین وجه خود به منزله رسمیت بخشیدن به جامعه ایرانیان مقیم خارج در کشور و تلاش جهت
پیام برای این مطلب مسدود شده.