نیما راشدان

دیروز ظهر گربه خانم پیرى كه در همسایگى ما زندگى مى كند در تعقیب دو پرنده از درخت كاج مقابل منزل بالارفته بود و على الظاهر جرات پایین آمدن – نداشت . گربه چند ساعتى را بر بلنداى كاج به سردادن ناله اى گذراند كه شمارى از همسایگان دیگر را به تجمع در اطراف درخت كاج واداشت. سرتان را درد نیاورم جناب گربه با خواهش و التماس پایین نیامد كه نیامد. كسى از حاضرین با آتش نشانى تماس گرفت و چهاردقیقه بعد یك كامیون بزرگ آتش نشانى به همراه شش آتش نشان در محل حاضر بودند. بلافاصله نردبان بزرگى را بر درخت حمایل كردند و محل تقریبى استقرار گربه را یافتند. موقعیت درخت و احتمالات منتج از سقوط گربه را بر روى كاغذ محاسبه كردند و سرانجام با استفاده از نردبان بلندترى – فردى مجهز به انواع لوازم ایمنى از درخت بالا رفت. پس از نزدیك شدن به گربه آتش نشان مزبور دریافت تنها با كمك وسیله بلندى چون جارو قادر است گربه را از محل فعلى اش حركت دهد تا امكان دستیابى و نجات او فراهم آید – فرمانده تیم نجات گربه با این درخواست موافقت نكرد چرا كه طوفان هفته گذشته برخى از شاخه هاى پائینى درخت كاج را شكسته بود و بیم آن مى رفت در صورت غفلت آتش نشانان و سقوط گربه كه على الاصول چهاردست و پا روى زمین مى آمد – شاخه هاى شكسته درخت كاج بدن او را زخمى كنند. عملیات نجات براى 10 دقیقه متوقف شد – تریلر دیگرى سر رسید مجهز به وسیله مخصوصى نظیر بالابرى كه براى تمیزكردن چراغ اتوبانها بكارمى رود – دو نفر در اتاقك فلزى قرارگرفتند و اتاقك تا نزدیك محل تقریبى گربه به بالا هدایت شد – در طرف دیگر دو نفر با اره برقى تمام شاخه هاى شكسته ناشى از طوفان را چنان بریدند كه دیگر تیز و برنده نباشد. سرانجام یك ساك پر از پارچه و دستمالهاى نرم را به گربه نزدیك كردند – گربه را پایین آوردند و در میدان اشك – شادى و تشویق حاضرین تحویل خانم پیر دادند – مردم چند عكس یادگارى گرفتند و اتش نشانان رفتند ….
در این میان فرصتى فراهم آمد تا چند كلمه اى با مسئول آتش نشانان رد و بدل كنم – گفت كار براى نجات حیوانات بهترین قسمت كار روزانه آنهاست – روباهى كه در یك كانال آب گرفتار شده – كلاغى كه در میان چوبهاى شیروانى گیركرده – گربه اى كه در تاسیسات پیچیده فرودگاه زایمان كرده است و ….
درست درگیرودار نجات آن گربه موصوف دستگاه قضایى نظام جمهورى اسلامى ایران حكم تعطیلى دو روزنامه را صادر و دهها روزنامه نگار را بیكار و راهى خیابان نمود. دهها هزار خواننده نیز فردا روزنامه هاى هر روزشان را روى دكه نخواهند یافت و …
مقایسه این دو رویداد یعنى نجات گربه اى از بالاى درخت كاج و برخورد دستگاه قضایى نظام مقدس جمهورى اسلامى ایران – مایه اى شد براى انتشار یادداشتى كه پیش رو دارید :
آیت الله روح الله خمینى رهبر بنیادگرایان مذهبى حاكم بر ایران در سال 1359 فرمان تعطیل همزمان40 نشریه را صادر مى كند.
آیت االه روح الله خمینى روزنامه دولتى اطلاعات را بدلیل چاپ مطلبى از مرتضى مطهرى – شخصا – دوروز توقیف مى نماید. آیت الله سیدعلى خامنه اى 80 نشریه را به قربانگاه مى فرستد. بنیادگرایان مذهبى تا واپسین لحظه حیات – تقاضاى عمومى براى آزادى مطبوعات را نخواهند پذیرفت. روزنامه نگاران یكى پس از دیگرى زندانى و وادار به مصاحبه و اعتراف تلویزیونى مى شوند. دشمنى با مطبوعات در ذات و سازكار گفتمانى نظامهاى مذهبى نهفته است و از اینرو قابل اصلاح نیست. روزنامه نگاران جوان آسیب پذیرترین حلقه هاى اجتماعى حامل مدرنیته را مى نمایانند. روزنامه نگاران جوان بازداشت مى شوند.
روزنامه نگار جوان ایرانى چیزى حدود 100 دلار آمریكا دستمزد ماهیانه دریافت مى كند در حالیكه اجاره یك خانه استیجارى معمولى قابل سكونت توسط زوج جوان مبلغى بین 150 تا 200 دلار مى باشد.
در ایران دستمزد روزانه روزنامه‏نگاران حتى براى خرید یك شانه تخم مرغ كفایت نمى‏كند. نهادهاى صنفى روزنامه نگاران در كشورهاى‏دمكراتیك بقدرى قدرت دارند كه اخراج یك خبرنگار و بیكارشدن دائمى او تقریبا محال به نظر مى‏رسد – در نیم قرن گذشته‏حتى یك روزنامه در دنیاى آزادتعطیل نشده‏است.
در كشور سوئیس صندوقهاى بیمه هزینه زندگى روزنامه‏نگار بیكارشده را به مدت 400 روز و براساس % آخرین فیش حقوقى بدون چون و چرا مى‏پردازند به بیان دیگر اگر روزنامه بهار یا حیات نو در سوئیس بدلیلى تعطیل مى‏شد تمامى كادر روزنامه حتى كارمندان ساعتى تا 400 روز 85% آخرین حقوق دریافتى ایشان را تا دینار آخر پرداخت نموده و دولت نیز مجبور به پرداخت اجاره منزل بیمه‏هاى درمانى و حتى هزینه مسافرت خبرنگاران غیرشاغل مى‏گردید.
روزنامه ‏ها و نهادهاى فرهنگى وظیفه داشتتندمقدمات ادامه تحصیل روزنامه ‏نگاران را فراهم آورند و …..
در ایران اما خبرنگاران و روزنامه‏نگاران بسادگى هزینه تمایلات نوگرایانه خویش را مى پردازند و یا قربانى بازیگران سیاسى مى‏شوند كه هریك به نوعى در تكوین شرایط موجود نقش داشته‏اند جامعه توسعه نیافته ایرانى كمترین ارزش و احترامى براى صاحبان مشاغل فرهنگى و فرهیختگان قائل نیست فرزندان كسبه جزء و فروشندگان خواربار سوار بر اتومبیلهاى چندده میلیون تومانى از كنار روزنامه‏نگاران جوان قربانى مناسبت پیش‏مدرن جامعه‏ایرانى مى‏گذرند بحرانهاى اقتصادى جامعه را به اعماق خشم بى‏احترامى و فراموشى نزاكت اجتماعى رانده است.
بازهم روزنامه‏نگاران قربانى‏مى‏شوند آنها حتى به دست همكاران روزنامه‏نگار خویش قربانى مى‏شوند، روزنامه‏نگارانى كه انتظار مى‏رود الگوى ترویج احترام و آداب متمدنانه باشند یكى از خانمهاى همكار خویش را “تانك چیفتن” مى‏خوانند و قاه قاه مى‏خندند، مدیر مسئول روحانى یك روزنامه اصلاح‏طلب تعطیل شده در یك روز تمام زنان روزنامه‏نگارى را كه به گفته او حجابشان مشكل دارد تصفیه مى‏نماید … دستگاهاى مسوول در جمهورى اسلامى ایران نه تنها هیچ سرویسى براى ارتقاى روزنامه‏نگاران شاغل ارائه نمى‏دهند بلكه حتى دستیابى ایشان به داده‏هاى حرفه‏اى را بیش از پیش مانع مى‏شوند.
نظریات و تئورى‏هاى بسته‏بندى شده نخبگان جمهوراسلامى ایران درست به مانند شیوه هاى مرسوم دهه 80 اروپاى شرقى در اختیار روزنامه‏نگاران جوان قرار مى‏گیرد تا بر مبناى آن به تولید مقاله خبر و تحلیل بپردازند.
هیچ سازوكار رسمى دولتى براى كمك به رونامه نگاران بیكار شده وجود ندارد بسیارى از روزنامه نگاران در سنین بین 25 تا 30 سالگى هنوز به لحاظ مالى متكى به كمك والدین خویش‏اند.گردانندگان انجمن دفاع از آزادى مطبوعات در ایران و یا انجمن صنفى روزنامه نگاران بعضا از پرداخت اجاره محل سكونت خویش نیز عاجزند.
خوانندگان نشریات اصلاح طلب ایران در پاسخ به فراخوان روزنامه نگاران اصلاح‏طلب براى كمك به روزنامه نگاران نشریات تعطیل شده تقریبا هیچ نپرداختند. ساكنان كشورى كه در آن روشنفكرستیزى نیم‏قرن تمام توسط دستگاههاى دولتى و حتى احزاب سیاسى تبلیغ شده است براى پاسداشت عملى روشنفكران و اهل قلم نیاز به مدت زمان طولانى‏ترى دارند.

×××

یك روزنامه نگار ساكن ایلات متحده آمریكا حداقل به میزان 35000 دلار حقوق ثابت سالانه دریافت مى‏كند یك و نیم برابر این مبلغ از طریق اضافه‏كارى و حق ماموریت به مبلغ فوق الذكراضافه مى‏شود هزینه بیمه‏هاى درمانى و اجاره منزل تنها یك سوم مبلغفوق را مستهلك مى‏كند روزنامه‏نگاردو سوم حقوق خویش را به غذا تفریح و پس‏اندازاختصاص مى‏دهد به طور متوسط هر سال سه بار فرصت مسافرت به نقاط تفریحى و خوش آب و هواى جهان براى او فراهم مى‏شود. در اروپا دستمزد روزانه یك روزنامه‏نگار معادل با 10 نوبت صرف غذا در رستوران و یا یك شبانه‏روز اقامت در هتل واقع در ساحل یك جزیره آرام با سه وعده غذا مى‏باشد. در ایالات متحده آمریكا و اروپا پس‏انداز سه ماهه یك روزنامه‏نگار براى خرید یك دستگاه اتومبیل صفركیلومتر آخرین مدل كفایت مى‏كند و در ایران حتى تمام حقوق سه‏ساله او براى خرید حقیرترین خودروسوارى جهان یعنى “پیكان” كافى نیست.
در این میان روزنامه‏نگاران ایرانى نردبان ترقى چهره‏هایى نظیر مهدى‏كروبى و على‏اكبرمحتشمى پور شده‏اند روزنامه‏نگاران جوانى كه هیچ یك نمى‏دانند اصولا تفاوت رئیس فعلى مجلس اصلاحات با رئیس قبلى آن یعنى “على‏اكبر ناطق نورى” كجا و چگونه است. روزنامه‏نگاران ایرانى نظیر “اكبر گنجى” و “عمادالدین باقى” با تلاش بى ‏وقفه و شبانه‏روزى زمینه حضور و شركت گسترده شهروندان ایرانى در انتخابات شوراهاى شهرى را فراهم آوردند نتیجه این حضور گسترده تشكیل شوراى شهر تهران بود.
نخبگان پرورش یافته در دامان روحانیون بنیادگراى اسلامى با شعارهاى رادیكال چپ و خط امام به شورا راه یافتند ، فرزندان معنوى موسوى خوئینى‏ها، اصغرزاده و اسدالله بیات، حكیمى پور به محض ورود به شورا یكى از عظیم‏ترین پروژه هاى چپاول در تاریخ ایران را كلید زده و 4 سال جز لابى‏گرى براى زمینخواران و بسازبفروشها كار دیگرى انجام ندادند و روزنامه‏نگاران اما هنوز قربانى مى‏شوند.

×××

من روزها و شبهاى بسیارى را به اندیشه پیرامون وضعیت روزنامه‏نگاران ایرانى گذراندم آنچه یافتم تا اندازه‏اى عجیب به نظر مى‏آید اما تقریبا اطمینان دارم كه مناسب‏ترین راه حل مى‏باشد. این راه‏حل از فهم پدیده‏جهانى شدن ناشى مى‏شود در دنیاى یكپارچه كنونى مفاهیمى نظیر” تبعید” “هنر در تبعید” “روزنامه نگارى در تبعید” و “سیاست در تبعید” بى‏معنا به نظر مى‏رسند. بطورمثال مفاهیمى نظیر كاریابى شناور به یك متخصص كامپیوتر – روزنامه‏نگار یا تحلیلگر سیاسى امكان مى‏دهد سه‏ماه از سال را پاریس ، چند ماه لندن و بقیه را در نیویورك یا دهلى‏نو بگذراند شركتهاى بزرگ تجارى‏فعالیتهاى خود را بصورت پیوسته در تمامى نقاط جهان گسترانیده‏اند بخشى از دایره بزرگ حسابرسى و كنترل شركت سوئیس ایر در هند قرارداشته یا كارمندان كنسرسیم‏آ ب ب و یا زیمنس بطور متناوب در حال سفر اند.
در این هنگامه انسان جهان‏وطنى خلق مى‏شود جذابیتهاى منبعث از مرزهاى سیاسى از بین مى‏روند دانشجویان جوان فرانسوى به آلمان مى‏آیند – بلژیكیها راهى لندن و آلمانى‏ها بطور مرتب به آمریكا و كانادا سفر مى‏كنند.
محدودیت مرزهاى جغرافیایى به تاریخ پیوسته‏است. شمار بسیار محدود ایرانیان مقیم خارج از كشور در ابتداى انقلاب اسلامى ایران امروز جامعه‏اى میلیونى را نمایندگى مى‏كند ابزارهاى نوین اطلاع رسانى حاكمیت بسته را روز به روز بیشتر تهدید مى‏كنند شبكه ‏هاى ماهواره‏اى و سایتهاى اینترنتى مخاطبینى بسیار بیشتر از روزنامه‏هاى رسمى زیر تیغ تعطیل را پوشش مى‏دهند و در یك كلام بودن یا نبودن در مرزهاى سیاسى جمهورى اسلامى ایران فرق چندانى نمى‏كند.
اتحادیه اروپا و كشورهاى آمریكاى شمالى به موجب قوانین مدنى خود ملزم به حمایت همه جانبه و تامین مخارج اقامت روزنامه‏نگاران نشریات تعطیل شده ایرانى در غرب مى‏باشند. بر خلاف تصور موجودایرانیان مقیم خارج از كشور نیز براى حمایت از روزنامه‏نگارى كه دستگاه قضایى جمهورى اسلامى ایران او را از شغل خویش محروم‏نموده‏است آماده‏اند.
من بر اساس تجربه شخصى خود دریافتم ایرانیان خوب و مهربان برون‏مرز قدر آنچه را كه یك روزنامه‏نگار جوان بخاطرش رنج برده و مى‏برد بخوبى مى‏دانند هرجا كه رفتم میهمان‏نوازى ایرانیان بود پیشنهاد كمك بود و هركه با هرآنچه در توان داشت كوشید مرا در حل مشكلاتم یارى دهد. دولتهاى آزاد بسیار بیش از دولت محل تولدم حضور مرا پاس داشتند و به عنوان یك شهروند روزنامه‏نگار جوامع غربى امكاناتى برایم ایجاد شد كه حتى در خیال نمى‏گنجید. روزها و ماهها با خود كلنجار رفتم تا این جمله را بر كاغذ آورم :
“تقریبا اطمینان دارم روزنامه‏ نگاران نشریات تعطیل شده با استفاده از امكانى كه رویه حمایتى اتحادیه اروپا و دنیاى آزاد ارائه مى‏نماید بهتر است براى ادامه تحصیل و تحقیق از ایران خارج شوند”.
ایران مركز جهان نیست مى‏توان موثرتر بود و موثرتر و پربارتر به ایران بازگشت. باوركنید حقایقى در این دنیاى بزرگ وجود دارد كه ما هنوز درنیافته ایم. بسیار سفر باید تا …. – ما روزنامه نگاریم چغندركار نیستیم كه تنها در روستاى خود و با گاوآهن خویش قادر به تولید باشیم.
دمكراسى را با تنفس در فضاى یك جامعه دمكرات بسیار بهتر از صفحات كتابهاى فارسى و یا سایتهاى اینترنتى مى‏توان لمس كرد – نوشید – نیوشید و از آن نوشت!

باوركنید دوستان!