اين نوشته خاص زلزله در تهران نوشته شده است كه به گفته بسيارى از كارشناسان حدود بيست و دو سال تاخير داشته است و اين تاخير اصلاً خبر خوبى نيست، چون تاخير باعث انباشته شدن انرژى مى شود. انتظار مى رود زلزله، اگر بيايد، با قدرتى بالاتر از ۷ (در مقياس ريشتر) خواهد بود.

• پيش از آن كه زلزله اتفاق بيفتد…

• اول از همه به فكر مكانى باشيد كه در آن زندگى مى كنيد. بسيارى از بناهاى تهران خصوصاً در مركز و جنوب شهر قديمى هستند، خانه هايى بدون اسكلت فلزى. تا قبل از تصويب قانون ايمن سازى منازل در دهه شصت، بسيارى از خانه هايى كه با اسكلت فلزى ساخته مى شدند هم اصول ايمن سازى را رعايت نمى كردند. ضمن اينكه اصولاً بساز و بفروش هاى تهران افرادى هستند كه اصولاً صلاحيت ساخت مسكن را ندارند و غالباً تشكيل شده اند از افراد كم سواد و سودجو كه براى سود بيشتر حاضرند با جان شما معامله كنند. اما چيزى كه مسلم است خانه هاى قديمى مقاومت كمترى در برابر زلزله دارند. اگر در چنين مكانى زندگى مى كنيد حتماً به فكر تهيه يك مكان ايمن باشيد. فعلاً دست به نقد اگر مى توانيد نقشه اى از گسل هاى تهران تهيه كنيد و به شدت از تهيه مسكن روى مرز گسل ها خوددارى كنيد. هيچ ساختمانى با هر درجه ضريب ايمنى در مرز گسل ها سالم نخواهد ماند.

• شصت درصد زلزله ها در نيمه شب اتفاق افتاده است. بعيد نيست كه زلزله تهران هم جزء همين شصت درصدى ها باشد. فراموش نكنيد كه بعد از اين لباس كامل را در كنار تخت و در دسترس قرار دهيد.

• همين الان كه اين نوشته را تمام كرديد برويد دو تا بطرى نوشابه خانواده خالى را از آب پر كنيد و داخل ماشين بگذاريد. حواستان باشد كه هميشه آن را پر نگه داريد و دو بطرى ديگر هم پرآب كنيد و در مكانى امن در خانه قرار دهيد.

• مكان هاى امن خانه را شناسايى كنيد.

• يك ساك كوچك تهيه كنيد. سعى كنيد از نوعى باشد كه دسته بلند دارند و روى دوش قرار مى گيرند. يا يكى از اين كوله پشتى ها كه قديم ها براى كوهنوردى و در حال حاضر براى مدارس استفاده مى شود. چند تا كنسرو تن ماهى، كمى خشكبار، قند، يك راديوى كوچك و يك چراغ قوه داخل آن بگذاريد. براى تمام اين وسايل باطرى تهيه كنيد و حواستان باشد هر دو ماه باطرى را عوض كنيد. قوطى هاى تن ماهى را قبل از سررسيد مهلت مصرف عوض كنيد. اگر جا باشد بطرى هاى آب را هم داخل همين ساك قرار دهيد.

پيچ گوشتى، شمع، چاقو، سوت و آچارفرانسه را هم داخل همين ساك قرار دهيد. لوازم كمك هاى اوليه را در اين ساك قرار بدهيد. شامل يك قيچى كوچك، باند استريل، چسب، قرص آنتى بيوتيك و استامينوفن، قرص اسهال، الكل و داروى مسكن، اگر دارويى داريد كه عدم مصرفش باعث مرگتان مى شود از آنها هم چندتايى در ساك قرار بدهيد. اگر از سوييچ ماشينتان دو تا داريد يكى را داخل ساك قرار دهيد. اگر نداريد برويد يكى تهيه كنيد بعد آن را داخل اين ساك قرار دهيد. يك بسته دستمال كاغذى رولى فراموش نشود. چند متر طناب، حوله، كوچك، مقدارى پول و طلا يك يا دو قطعه خيلى كوچك از يادگارى كه خيلى برايتان ارزش دارد.

• داخل اتاق خواب را از لوستر و تابلو و اكواريوم و آينه و هر چه وسايل اين طورى است خالى كنيد. تنها يك تخت براى اتاق خواب كافى است و احياناً يك ميز آرايش بدون آينه. همين لوازم را از اتاق خواب بچه برداريد. در مورد اتاق خواب او با سخت گيرى بيشترى كار كنيد.

• با خيال نسبتاً راحت بخوابيد.

• اگر زلزله اتفاق افتاد…

• قبلاً برايتان گفتم تمام جاهاى امن خانه را مشخص كنيد. چارچوب درها، زير ميز ناهارخورى و كنار ستون ها بهترين مكان ها هستند.

• اگر هنگامى كه خواب بوديد ديديد كه زمين مى لرزد زياد به خودتان زحمت ندهيد، تا از گيجى خواب بيدار شويد زلزله تمام شده است. مدت زلزله بين سى ثانيه تا يك دقيقه است. اگر از شانس بدمان زلزله يك دقيقه اى نصيبمان شد باز هم از جايتان تكان نخوريد در جايى كه هستيد بمانيد و سرتان را حفظ كنيد. چون ساختمانى كه سى ثانيه جلوى زلزله ايستادگى كرده است سى ثانيه ديگر هم ايستادگى خواهد كرد. اگر دسترسى شما به يكى از اين نقاط با يك گام امكان پذير است به طرف آن برويد. اگر قرار است چند قدم تا آن مكان برداريد شايد بهتر باشد در جاى خود سنگر بگيريد. حركت در هنگام زمين لرزه كار بسيار سختى است.

• اگر عادت داريد كنار تختتان پارچ آب بگذاريد حتماً از اين به بعد از پارچ و ليوان پلاستيكى استفاده كنيد.

• بعد از اين كه زلزله اتفاق افتاد…

• بعد از زلزله بسيار دقت كنيد بيشتر آسيب ها از اين زمان به بعد شروع مى شود.

• اول اينكه مراقب هر حركت خود باشيد. به هيچ وجه از تخت خارج نشويد. احتمالاً اين نوشته را در مورد پاكسازى اتاق خواب از تابلو و آينه زياد جدى نگرفتيد، يا شب قبل پارچ آب و ليوان را كنار تخت گذاشته ايد و اينها حالا تبديل شده اند به بلورهاى زيباى شيشه. بعد از زلزله برق ها قطع شده است و از نور و اين حرف ها خبرى نيست. حواستان باشد كه يك حركت اضافى مى تواند باعث بريدگى بسيار بد در پايتان بشود. باز هم حواستان باشد كه در اين شرايط برخى از ساختمان ها تبديل شده به تل عظيمى از خاك. زخم بسيار راحت عفونى مى شود تا حالا اسم كزاز و قانقاريا به گوشتان خورده؟ دوا و دارو هم كه ديگر خوابش را ببينيد. پس حواستان باشد به اين راحتى خودتان را زخمى نكنيد.

• اگر دمپايى روفرشى تان را پيدا نمى كنيد، يك تكه از ملافه روى تشكتان را بكنيد و دورپايتان بپيچيد. سعى كنيد قسمت كف را بسيار كلفت بپيچيد. اگر همسر داريد به او هم توصيه كنيد همين كار را بكند. بسيار سريع عمل كنيد اما هول نشويد تا حال هر چه مى خواست بشود شده.

• به سرعت فرزند كوچكتان (تا ده سال) را بغل كنيد و به طرف در برويد به همسرتان ماموريت بدهيد به طرف ساك و آب برود. اگر فرزندتان بزرگ تر از ده سال است اجازه بدهيد خودش راه برود.

• احتمالاً چارچوب در خانه از شكل خارج شده است. شايد ناچار شديد با كمى زور آن را باز كنيد. اگر خواستيد با زور شانه آن را باز كنيد، دقت كنيد كه خيلى محكم ضربه نزنيد. هيچ كس از آن سمت در خبر ندارد.

• زياد نگران بسته نشدن در خانه نشويد. نسبت خانه نيمه ويران به افراد دزد بيشتر از آن است كه به خانه شما هم دستبرد بزنند.

•به هيچ وجه به اين تصور نباشيد كه خانه شما كه جلوى زلزله ايستادگى كرده بعد از اين هم جاى امنى است. از خانه خارج شويد. حتماً با لباس گرم خارج شويد اگر توانستيد يك پتو هم همراه برداريد، سرما هم به اندازه زلزله كشنده است، به گونه اى از خانه خارج شويد كه گويى بار آخر است كه اين آخر را ترك مى كنيد.

•شما جلو حركت كنيد. بعد فرزندتان بعد همسرتان. اگر ناچار شديد كودك تان را در بغل بگيريد بهتر است فردى كه كودك را در بغل مى گيرد از عقب حركت كند. در حين حركت بسيار دقت كنيد حتماً دستان خود را به ديوار (اگر باقى مانده باشد) يا نرده يا به چيزى بگيريد. بسيار احتمال دارد كه زير پايتان ناگهان خالى شود و اين دست گرفتن كمك مى كند كه پرتاب نشويد.

•اگر در طبقات بالا زندگى مى كنيد به آرامى پايين آمدن را شروع كنيد. چراغ قوه را شما در دست بگيريد و هر قدم را حساب شده برداريد و بعد نور را به عقب بيندازيد كه همسر و فرزندتان بتوانند شما را تعقيب كنند. به هيچ وجه ندويد.

•اگر بوى گاز شنيديد چراغ قوه را خاموش كنيد و سعى كنيد در تاريكى راهتان را پيدا كنيد. به هيچ عنوان از كبريت يا فندك استفاده نكنيد.

• در حياط آپارتمان بسيار مراقب باشيد. دهانه تمام چاه ها حالا ديگر باز شده است، ممكن است با كمى آجر يا سيمان پوشيده شده باشد و شكل كامل يك دام را براى فرو بردن شما تشكيل داده باشد. از كنار ديوار حركت كنيد تا به در برسيد و زياد سرعت نداشته باشيد. اگر برايتان امكان دارد همين الان مكان چاه منزلتان را پيدا كنيد و آن را شناسايى كنيد.

•اگر فكر مى كنيد كه مى توانيد با دست خالى به كمك همسايه ها برويد حتماً اين كار را بكنيد.

• خيلى خيلى مراقب بوى گاز باشيد. اگر اين بو را حس كرديد به سرعت به طرف جهت مخالف آن فرار كنيد. هنگام حركت سعى كنيد از وسط خيابان يا كوچه عبور كنيد (كنار هاى پياده رو معمولاً يكى از هزاران دهانه چاهى هستند كه حالا ديگر سرپوش ندارند.)

زمانى كه از كار نجات همسايه ها فارغ شديد به دقت اين اعمال را انجام دهيد.

• اگر در مركز شهر هستيد هر چه سريع تر خود را به سمت خارج شهر برسانيد. به ذهنتان هم خطور نكند كه به همراه زن و بچه براى نجات برادر يا خواهر يا پدر و مادرى كه دو خيابان بالاتر يا پايين تر هستند برويد. من شما را درك مى كنم كه دوست داريد برادر، خواهر، مادر يا پدر خود را هم نجات دهيد اما فرزندان خود را فراموش نكنيد. شما سوپرمن نيستيد. در ضمن اگر مجرد هستيد حتماً براى نجات افراد خانواده اقدام كنيد. عموماً خطاب من در اين نوشته افراد متاهل است.

• اگر خواستيد براى خروج فردى كه از زير آوار فرياد مى كشد برويد دو نكته را فراموش نكنيد:

اگر واقعاً فكر مى كنيد مى توانيد اين كار را بكنيد، حتماً يك كلنگ داخل ماشين تان بگذاريد بعد از زلزله مى فهميد مخترع آن چه نعمتى را اختراع كرده است.

اگر نيمى از بدن فردى را بيرون از آوار ديديد با كمك كلنگ و احتمالاً دو سه نفر ديگر شايد بتوانيد از زير خاك خارجش كنيد. اگر تنها از زير هزاران كيلو آوار صدايش را شنيديد بهتر است دست به هيچ اقدامى نزنيد تا شايد كمك هاى خاص با وسائل ويژه برسند.

هنگام خروج همان فردى كه نيمه در آوار قرار دارد بسيار حساب شده عمل كنيد. يك حركت اشتباه مى تواند باعث شود كه ديوار نيمه خراب روى سرش خراب شود و براى هميشه صدايش قطع شود. مى دانستيد يكى از بيمارى هاى روانى رايج بعد از زلزله مختص كسانى است كه با همين حركت اشتباه باعث مرگ عزيزى شدند و تا آخر عمر خود را سرزنش مى كنند كه چرا آن روز آن حركت اشتباه را كردند؟

• يك نكته ديگر: همين الآن به همه دوستانى كه دوستشان داريد اين نكته ها را بگوييد. به برادر، خواهر، مادر و پدر.