شيوع اعتياد در ميان دانش‌آموزان
کمیته حمایت از کودکان:
در گذشته استعمال مواد مخدر تنها مختص به افراد بالای ٥٠ سال بود. طی دو دهه گذشته سن اعتياد به بيست سالگی رسيد و امروزه سن گرايش به مواد مخدر و استعمال آن به دوره نوجوانی يا به عبارت ديگر ١٤ – ١٣ سالگی رسيده است.
اعتماد/مهرنوش حيدری
شيوع گسترده مواد مخدر در جامعه و به تبع آن معتاد شدن عده زيادی از افراد بويژه جوانان و نوجوانان امروزه به صورت يكی از معضلات تقريبا غيرقابل حل در ايران در آمده است.
گسترش انواع مواد مخدر ودر دسترس بودن و تغيير الگوی شيوه‌های مصرف سبب شده كه عده زيادی از جوانان و نوجوانان به استعمال اين مواد گرايش پيدا كرده و زمينه‌ساز بروز مشكلات فراوان برای خود، خانواده و جامعه شوند.
در گذشته استعمال مواد مخدر تنها مختص به افراد بالای ٥٠ سال بود كه علت عمده مصرف آن را مربوط به بالا رفتن سن و ابتلا به انواع و اقسام بيماری‌‌ها می‌دانستند. طی دو دهه گذشته سن اعتياد به بيست سالگی رسيد و امروزه نيز با سير نزولی، سن گرايش به مواد مخدر و استعمال آن به دوره نوجوانی يا به عبارت ديگر ١٤ – ١٣ سالگی رسيده است.
يكی از مسائلی كه طی دهه اخير مسوولان مربوطه را با چالش‌های فراوانی روبرو ساخته و آنان را به ارايه راهكارهای پيشگيرانه و بازدارنده واداشته بود، مساله شيوع مواد مخدر و گسترش اعتياد در دانشگاه‌ها بود كه خوشبختانه با پيگيری‌های مستمر اين مساله تا حدودی كنترل شد اما هيچ گاه از بين نرفت.
امروزه مسوولان با مساله‌يی جديد روبرو شده‌اند كه همان راهيابی انواع مواد مخدر سنتی و شيميايی به مدارس بخصوص در مقاطع تحصيلی راهنمايی و دبيرستان است. شايد بتوان مدعی شد كه يكی از علت‌های رواج اين معضل قابل دسترس بودن انواع مواد مخدر است. مواد مخدر به قدری فراوان است كه هر كسی می‌تواند با صرف مدت زمان اندكی در هر نقطه از شهر نسبت به تهيه و خريد اين مواد اقدام كند.
نكته قبل توجه كه نمی‌توان آن را ناديده گرفت انكار مسوولان مربوطه در امور آموزش و پرورش است كه همانند مسوولان سال‌های پيش دانشگاه‌ها به جای حل صورت مساله به پاك كردن آن می‌پردازند و حتی منكر شيوع اعتياد در ميان دانش‌آموزان می‌شوند.
دكتر «عليرضا شايان مهر» جامعه‌شناس درباره پايين آمدن سن اعتياد در كشور می‌گويد: ايران در زمينه اعتياد به نسبت جمعيت و اعتياد از نوع تزريقی رتبه اول را در جهان دارد. اين مساله به گونه‌يی است كه امروزه شاهد پايين آمدن سن اعتياد و راهيابی آن به مدارس مقاطع راهنمايی و دبيرستان هستيم. بطوری كه اين مساله به عنوان يك پديده اجتماعی و مهم مطرح است و بايد به ابعاد اجتماعی آن بيش از يك مساله روانشناختی توجه كرد.
وی می‌افزايد نوع اعتياد و سن گرايش به آن تغيير كرده است. در ٣٠ سال پيش بيشترين گرايش افراد به ماده مخدر ترياك بود كه از نظر سنی نيز در گروه‌های ويژه بالای ٥٠ سال شيوع داشت. البته اين گروه نيز از دو طبقه اجتماعی مختلف نظير طبقه دهقانان و افراد ضعيف جامعه كه عمدتا در روستاها بودند و يك عده متمول و اشراف‌زاده تشكيل می‌شد. اما امروزه علاوه بر پايين آمدن سن اعتياد، نوع مواد مخدر مصرفی نيز تغيير كرده است.
تبعات گرايش به اعتياد
گرايش به سوی مواد مخدر و استعمال آن تبعات مختلف و جبران‌ناپذيری به دنبال دارد كه می‌توان به ترك تحصيل،گرايش به سمت دوستان ناباب، سرقت، نزاع‌های خيابانی و خانوادگی و… اشاره كرد.
دكتر شايان مهر در اين رابطه معتقد است: از مهمترين تبعات پايين آمدن سن اعتياد می‌توان به امكان سرايت سريع آن به ساير افراد خانواده اشاره كرد. زيرا امروزه اعتياد با سرعتی همه‌گير می‌تواند يك خانواده را درگير كند. برای نمونه يك جوان ١٩١٨ ساله معتاد در خانواده دارای پدر و مادر، خواهر و برادر است كه پس از گرايش به اعتياد بطور ميانگين می‌تواند در مناطق شهری ٧/٤ نفر را به سمت استعمال موادمخدر سوق دهد. زيرا سن اعتياد در گذشته مختا بالاترين سن در خانواده بود كه خود آنها ساير افراد را از اين كار باز می‌داشتند.
اين در حالی است كه با پايين آمدن سن اعتياد، احتمال دسترسی به مواد مخدر ٥ برابر افزايش يافته است.
مولف دايره’المعارف تطبيقی علوم اجتماعی در ادامه تصريح می‌كند: امروزه ضريب گرايش به اعتياد در ميان نوجوانان مقاطع تحصيلی راهنمايی و دبيرستان بيش از ساير گروه‌های سنی است كه اين كاهش سن، تبعات زيادی را به دنبال دارد كه می‌توان به سرقت، قتل، درگيری، روابط نامشروع برای تامين هزينه خريد مواد مخدر اشاره كرد. پس از اين موارد می‌توان از انواع جرم‌های اجتماعی نظير سرقت كودكان و كشيدن چك‌های بی محل كه مرتبط با گرايش به اعتياد است، نام برد.
به عبارت ديگر در نتيجه اين موارد در جامعه شاهد نابسامانی در حوزه اقتدار و هويت اجتماعی هستيم.
تاثير گروه همسالان
عده‌يی از كارشناسان يكی از دلايل گرايش نوجوانان و بخصوص دانش‌آموزان به استعمال موادمخدر را مربوط به تاثير گروه همسالان و دوستان می‌دانند. به گفته اين عده گروه همسالان در گرايش به اعتياد دانش‌آموزان مقاطع راهنمايی و دبيرستان نقش بسزايی دارند. طبق تاكيد كارشناسان آنان الگوپذيری و تاثيرپذيری بيشتری از گروه همسالان و دوستان خود نسبت به والدينشان دارند. اين مساله حتی در نحوه لباس پوشيدن، صحبت كردن، تفريحات و سرگرمی‌ها و… نوجوانان مشهود است.
اين در حالی است كه متاسفانه تاكنون مسوولان و كادر آموزشی از مساله مهمتری غافل بوده‌اند. آنچه متاسفانه تاكنون مورد توجه قرار نگرفته نحوه آموزش دانش‌آموزان در مقطع ابتدايی بوده است. در اينجا اين سوال مطرح می‌شود كه مسوولان و كادر آموزش مدارس در مقطع ابتدايی برای پيشگيری از گرايش به اعتياد در ميان دانش‌آموزان چه اقداماتی انجام داده‌اند؟ شرايط خانوادگی و نحوه تربيت دانش‌آموزان چگونه بوده است؟ اينها سوالاتی است كه بايد توسط كارشناسان و مسوولان پاسخ داده شوند.
نقش معلمان و مربيان
بسياری از دانش‌آموزان نه تنها اندكی تاثيرپذيری از والدين نداشته بلكه از معلمان و مربيان آموزشی و تربيتی مدارس نيز به دليل عدم وجود رابطه‌يی صميمی و دو سويه الگوبرداری نكرده و تقريباص نسبت به صحبت‌ها و رفتار مربيان خود بی تفاوت هستند. دليل اين مساله را نمی‌توان تنها بی‌توجهی دانش‌آموزان دانست بلكه متاسفانه معلمان و دبيران مدارس نيز به دليل عدم آموزش‌های مناسب نمی‌توانند با دانش‌آموزان ارتباط برقرار كرده و ترجيح می‌دهند كه فقط مشكلات درسی دانش‌آموزان را حل كنند و رفع مشكلات و كمبودهای روحی، روانی و عاطفی دانش‌آموزان را به خانواده و بيرون از مدرسه ارجاع می‌دهند.
دكتر «شايان مهر» در اين رابطه می‌گويد: در ٣٠ سال سابقه تدريس رابطه‌يی عاشقانه توام با احترام و علاقه با شاگردانم داشته‌ام و همواره حس انسانی عميقی بين ما وجود داشته است. اما متاسفانه امروزه كمتر شاهد چنين روابطی ميان معلمان و دانش‌آموزان هستيم زيرا امروزه عمده اهداف مربيان، استادان و معلمان اقتصادی شده و كمتر به اهداف آموزشی توجه می‌كنند. البته اين عملكرد معلمان غيرطبيعی و غيرمسوولانه نيست زيرا آنان به عنوان عضوی از اين جامعه با مشكلات فراوانی دست به گريبان هستند.
اين استاد دانشگاه تاكيد می‌كند: راهكار حل اين مشكلات تقويت ادبيات، هنر، سينما، ترويج روحيه نقدپذيری، رواج آزادی، تصحيح بروكراسی و تغيير مشكلات بنيادی اجتماعی و اقتصادی است.
توصيه‌های انتظامی
سردار «مهدی ابويی» رييس مركز مبارزه با مواد مخدر نيروی انتظامی درباره گرايش نوجوانان به اعتياد مواد مخدر تاكيد می‌كند: مهمترين قشر جامعه از لحاظ سنی كه در معرض خطر گرايش به اعتياد قرار دارد، قشر جوان و نوجوان است. اين مساله در حالی است كه نمی‌توان صرفا به مراقبت همه جانبه و همراه با آموزش، توجيه و اطلاع‌رسانی و ارايه هشدار از سوی معلمان و خانواده اكتفا كرد. زيرا متاسفانه به علت نارسا بودن نحوه بيان هشدارها، حس كنجكاوی جوان و نوجوان تحريك شده و به سوی استعمال مواد مخدر گام بر می‌دارد. ارايه هشدار به علت نارسا بودن در نحوه بيان جملات و محتوای گفتار معمولا نتيجه عكس دارد. بنابراين در اولويت اين مساله، آموزشی توجيهی همراه با اطلاع‌رسانی مفيد از سوی معلمان و خانواده‌ها به نوجوانان و جوانان است. بدين منظور بهتر است معلمان و خانواده‌ها اطلاعات عمومی از اعتياد و مواد مخدر داشته باشند. آنها می‌توانند اين اطلاعات را از طريق سی‌دی‌های آموزشی و بروشورهای اطلاع‌رسانی منتشر شده از سوی نيروی انتظامی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی دريافت كنند و بر اساس اين اطلاعات فرزندان خود را نسبت به مساله اعتياد توجيه كنند.
وی می‌افزايد: در مدارس نيز بايد حداقل ٢ بار در طول هفته از سوی معلمان و مديران پيرامون مصرف مواد مخدر و آثار جانبی آن اطلاعات آموزشی و هشداری به دانش‌آموزان داده شود. اين مساله حركتی مستمر است و نبايد به هشدار سالی يك بار بسنده كرد.
رييس مركز مبارزه با مواد مخدر نيروی انتظامی خطاب به نوجوانان و جوانان می‌گويد: همواره بايد توجه داشت كه خطر در كمين جوانان و نوجوانان است. اين افراد نبايد هر پيشنهادی را كه از سوی دوستان ارايه می‌شود، قبول كنند. بايد به نوجوانان و جوانان آموزش داد كه توانايی، مهارت، قدرت و جسارت در «نه» گفتن را داشته باشند و در صورت مواجهه با افرادی كه با ارايه پيشنهادهای مختلف قصد فريب آنان را دارند، برخورد كرده و در صورت ادامه پيشنهاد قطع ارتباط كنند.
وی همچنين از جوانان و نوجوانان خواست كه به عوامل فريبنده در اطراف مدارس و مسيرهای منتهی به آن توجه نكنند و خود را در معرض خطر اعتياد قرار ندهند.
پیام برای این مطلب مسدود شده.