پیک ایران:
* اسرائيل صاحب بمب اتم است اما اسرائيل عضو پيمان نيست و بنابراين ملزم نيست فعاليت خود را گزارش کند
*گزارش البرادعی موضع آمريکا و کشورهای هم پيمان را تقويت می کند که خواهان اتخاذ تحريماتی عليه ايران هستند

ارگان نظارت سازمان ملل متحد در امور هسته ای تصميم گرفته است درباره برنامه اتمی ايران به شورای امنيت گزارش بدهد. آژانس بين المللی انرژی اتمی ۴ فوريه در وين اين تصميم را تصويب کرده است. سايت خبری بی بی سی با پاسخ به چند سؤال به جوانب اين موضوع پرداخته است.

چه تصميمی اتخاذ شده است؟
آژانس بين المللی انرژی اتمی پس از ماه ها جدال پيرامون تحقيقات هسته ای ايران پرونده ايران را به شورای امنيت سازمان ملل متحد گزارش می دهد.
دولت ايران تأکيد می ورزد که هدفش دست يابی به انرژی هسته است و نه سلاح اتمی، اما ايالات متحده و بسياری از کشورهای غربی که در هيئت آژانس حضور دارند، اين گفته را باور ندارند.
قطعنامه ای که آژانس بين المللی صادر کرده، از “بی اعتمادی” نسبت به برنامه اتمی ايران سخن می گويد و از اين کشور می خواهد کليه فعاليت های خود را متوقف کند و با بازجويان آژانس همکاری کند.
اما قطعنامه از عمليات اجرايی چيزی نمی گويد. شورای امنيت قبل از تصميم گيری بايد صبر کند تا گزارش تازه ای از آژانس بين المللی انرژی هسته ای دريافت کند که جلسه آن ۶ مارس برگزار می شود.
به نظر می رسد که اين موضوع برای جلب رضايت چين و روسيه عنوان گشته، زيرا اين دو کشور با ارجاع پرونده ايران به شورای امنيت مخالف هستند.

آخرين گزارش محمد البرادعی رئيس آژانس حاوی چه نکته ای بوده است؟
گزارش متذکر می شود که ايران برنامه غنی سازی را توسعه داده و درباره فعاليت های هسته ای خود به کارشناسان آژانس توضيح کافی نمی دهد، بنابر اين آژانس نمی تواند ماهيت فعاليت های ايران را مشخص کند.

اين گزارش چه نتايج احتمالی دارد؟
گزارش موضع آمريکا و کشورهای هم پيمان را تقويت می کند که خواهان اتخاذ تحريماتی عليه ايران هستند.

شورای امنيت قادر به چه اقدامی است؟
شورای امنيت احتمالا طی بيانيه ای به ايران مهلت می دهد که تقاضاهای آژانس بين المللی را برآورده کند، يعنی به تمام فعاليت ها پايان دهد و از همه جهت با آژانس همکاری کند. اگر ايران به اين تقاضا عمل نکند، قطعنامه شديدتری صادر می شود و برای اتخاذ تدابير تحريمی تصميم گيری می شود. تحريمات احتمالا تمام عرصه های فعاليت تجارتی را در بر نمی گيرد، بلکه تنها محدوديت های مسافرتی و مالی را شامل می گردد. جلب رضايت چين و روسيه آسان به نظر نمی رسد.

چرا تحريمات گسترده تری صورت نمی گيرد؟
زيرا کشورهای زيادی در شورای امنيت با اين موضوع مخالف هستند. چين و روسيه که حق وتو دارند، فعلا با تدابير تحريمی مخالف هستند. چين از ايران نفت و گاز می خرد.

موضع ايران چگونه است؟
حتی پيش از اعلام نظر آژانس مبنی بر گزارش فعاليت های ايران به شورای امنيت، دولت ايران اطلاع داد که فعاليت های تحقيقاتی خود را از سر گرفته و تأکيد کرد که اين را حق خود می داند. طبق مقررات “پيمان عدم گسترش سلاح های هسته ای” که ايران عضو آنست، هر کشوری حق دارد زير نظارت آژانس اتمی، برای تهيه انرژی هسته ای، غنی سازی انجام دهد.
پس از اعلام نظر آژانس، دولت ايران گفت که قصد دارد غنی سازی اورانيوم را نيز از سر بگيرد و از ادامه کار بازرسان آژانس جلوگيری می کند.

آيا ايران می تواند به ميل خود از پيمان بيرون برود؟
بله، ماده 10 در منشور پيمان به هر دولتی حق می دهد که با اعلام “وضعيت فوق العاده ای که منافع عاليه کشور را به خطر انداخته است” پس از مهلتی سه ماهه پيمان را ترک کند.

چرا کشورهای غربی تا اين حد نگران هستند؟
قدرت های غربی نگران هستند که ايران قصد ساختن بمب اتمی را داشته باشد، يا اينکه به چنين امکانی دسترس پيدا کند. بنابر اين از ايران خواسته شده به تمام فعاليت های مربوط به غنی سازی اورانيوم پايان دهد. همان فن آوری که برای تهيه سوخت هسته ای به کار می رود، می تواند برای توليد سلاح نيز به کار گرفته شود.
کشورهای غربی عقيده دارند که ايران قابل اعتماد نيست. اخيرا ايران اعتراف کرده است که از طريق دانشمند پاکستانی عبدالقدير خان به اسنادی حاوی دانش هسته ای دست يافته است. اين امر بر نگرانی غرب افزود هرچند ايران می گويد که به دنبال اسناد مزبور نبوده است.

دلايل و اسباب اين امر کدام است؟
آژانس در سال ۲۰۰۳ گزارش داد که ايران فعاليت غنی سازی اورانيوم را به مدت ۱۸ سال مخفی نگه داشته است. مناقشه فعلی به آن تاريخ برميگردد.
دولتهای غربی عضو آژانس از ايران خواستند که به کليه فعاليت های غنی سازی پايان دهد. ايران نه تنها اين کار را انجام نداد، بلکه به تعطيلی موقت فعاليت های هسته ای نيز خاتمه داده است. اين کشورها قصد دارند که موضوع ايران را طبق مفاد “پيمان سلاحهای هسته ای” به شورای امنيت گزارش دهند زيرا به نظر آنها اين کشور مقررات پيمان را نقض کرده و ديگر قابل اعتماد نيست.

ايران می گويد که فعاليت های کنونی آن با مفاد پيمان همساز است و بايد حق داشته باشد، زير نظارت آژانس، به فعاليت غنی سازی اورانيوم ادامه دهد.

اگر ايران حق غنی سازی دارد، پس چرا بحران پيش آمده است؟
ايران مجاز است که زير نظارت آژانس برای انرژی هسته ای سوخت تهيه کند. اما از آنجا که در گذشته بدون اطلاع آژانس به چنين اقدامی دست زده است، ديگر طرف اعتماد به شمار نمی رود. در حقيقت ايران می تواند روش تهيه سوخت برای انرژی هسته ای را فرا گيرد و بعد آن را برای توليد بمب گسترش دهد و سپس از پيمان خارج شود.

چرا روسيه پيشنهاد کرده است که برای ايران غنی سازی انجام دهد؟
روسها پيشنهاد می کنند که ايران به يک طرح مشترک وارد شود، به صورتی که بتواند مرحله قبل از غنی سازی يعنی تبديل عنصر اورانيوم به گاز را خود انجام دهد، اما مرحله بعد يعنی غنی سازی که برای توليد انرژی هسته ای لازم است، در خاک شوروی انجام شود. اين مصالحه می تواند از طرفی به دولت ايران اجازه دهد که به فعاليت های کنونی خود ادامه دهد، و از طرف ديگر رضايت خاطر کشورهای غربی را تأمين کند، زيرا ايران نمی تواند به دانش غنی سازی هسته ای دست يابد.
ايران و روسيه در اين جهت مذاکره کرده، اما تا کنون به توافق قطعی نرسيده اند.

چرا ايران قصد دارد غنی سازی اورانيوم را خود انجام دهد؟
غنی سازی اورانيوم، که چيزی نيست جز دست يابی به درجات هرچه خالص تری از اورانيوم، برای توليد سوخت نيروگاه هسته ای لازم است. ايران می گويد قصد دارد اين روند را خود انجام دهد زيرا نمی تواند هميشه به کشورهای خارجی تکيه کند. آنها می توانند تحت تأثير آمريکا قرار گيرند.
ايران با اينکه منابع عظيم نفت و گاز دارد، می گويد که به انرژی های ديگری نيازمند است و تأکيد می کند که برنامه هسته ای آن مدتها قبل در زمان شاه شروع شده است.
محمود احمدی نژاد رئيس جمهور ايران به سازمان ملل گفته است که دست يابی به انرژی اتمی حق ايران است و اين کشور از اين حق نمی گذرد.

آيا ايران واقعا قصد ساختن سلاح اتمی دارد؟
ايران خود می گويد که هدفش از غنی سازی توليد سلاح اتمی نيست. آيت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی ايران فتوايی عليه سلاح اتمی صادر کرده است. اما مخالفان عقيده دارند که ضرورت ندارد ايران خود سوخت هسته ای داشته باشد، زيرا می تواند آن را وارد کند. پس اصرار ايران نشان می دهد که قصد دارد در آينده به توليد سلاح اتمی دست بزند.
يک امکان ديگر اين است که ايران قصد دارد در اين مرحله به توان توليد انرژی هسته ای دست يابد تا در آينده ای نامعلوم بتواند آن را برای توليد بمب اتمی به کار برد.

ايران برای ساختن بمب به چقدر زمان نياز دارد؟
به گفته کارشناسان چند سال. نخست ايران بايد در روند غنی سازی پيشرفت کند. در اولين مرحله که بسيار دشوار است، بايد هزاران سانتريفوژ به کار اندازد که گاز به دست آمده از ماده اورانيوم را به چرخش در آورند. بعد بايد بتواند از راه انفجار هسته ای، بمبی چنان کوچک بسازد که توسط يک موشک يا هواپيما قابل حمل باشد.
به هرحال اسرائيل نگران است که ايران بتواند فن آوری غنی سازی را ظرف ۱ سال کسب کند و بعد به طرف توليد سلاح پيش برود.

اين امر برای منطقه چه مخاطراتی در بر دارد؟
نگرانی از گسترش بحران بالاست. آمريکا اعلام کرده که اجازه نمی دهد ايران به سلاح اتمی دست يابد. جرج بوش رئيس جمهور آمريکا گفته که اميدوار است از طريق مسالمت بتوان به اين امر رسيد و گرنه اقدامات ديگر منتفی نيست.
گزارش هايی هست که می گويد اسرائيل قصد دارد به تأسيسات اتمی ايران حمله کند، همان کاری که در سال ۱۹۸۱ با عراق انجام داد. اما اسرائيل هم می گويد که در وهله اول راه مسالمت را ترجيح می دهد.

آيا “پيمان جلوگيری از گسترش سلاحهای اتمی” به قدرتهای اتمی تکليف نمی کند که سلاحهای خود را نابود کنند؟
چرا، ماده ۶ از قدرتهای اتمی می خواهد که با گفتگو و مذاکره در جهت کاهش مسابقه تسليحاتی و سرانجام به سوی خلع سلاح اتمی گام های مؤثری بردارند. کشورهای دارای سلاح اتمی ادعا می کنند که به اندازه کافی در جهت کاهش زرادخانه اتمی اقدام کرده اند. اما منتقدان می گويند که هنوز در جهت خلع سلاح اتمی گامی برداشته نشده است.
منتقدان همچنان عقيده دارند که آمريکا و بريتانيا با انتقال دادن سلاح اتمی از کشوری به کشور ديگر، عملا مفاد “پيمان” را نقض کرده اند. آمريکا و بريتانيا می گويند که پيمان با اين امر مخالفت ندارد.

آيا اسرائيل بمب اتمی دارد؟
بله. اما اسرائيل عضو پيمان نيست و بنابراين ملزم نيست فعاليت خود را گزارش کند. هند و پاکستان نيز که به اسلحه اتمی دست يافته اند، عضو پيمان نيستند. کره شمالی نيز از پيمان بيرون رفته و اعلام کرده که به توانايی توليد سلاح اتمی دست يافته است.