روز: احتمال ترور دانشمندان اتمی ایران
ترنس هنری
اسرائیل در گذشته برای آنکه مانع از دستیابی عراق به سلاح های اتمی و موشک شود، به ترور دانشمندان هسته ای عراق و انهدام راکتور هسته ای اسیراک مبادرت ورزید. این اولین اقدام اسرائیل نبود و آخرین هم نخواهد بود. اگر بن بست هسته ای ایران همچنان ادامه یابد، اسرائیل راه حل عراق را در مورد ایران هم پیاده خواهد کرد. زمانی که تلاش های دیپلماتیک با شکست روبرو شود و حمله آشکار نظامی از لحاظ سیاسی و عملیاتی امکان پذیر نباشد، گزینه حمله مخفیانه به میان خواهد آمد. اگر مذاکرات فعلی برای یافتن راه حلی در خصوص برنامه هسته ای ایران حاصلی نداشته باشد، اسرائیل و احتمالاً امریکا ظرف چند سال آینده حملات پنهانی علیه برنامه هسته ای ایران انجام خواهند داد.

اما این مبارزه پنهانی چگونه عمل خواهد کرد؟ بسیاری از بخش های عمده برنامه هسته ای ایران وابسته به شرکت های خارجی است. در نتیجه اولین هدف، مختل کردن خطوط تولید این بخش ها خواهد بود. جون ولفسثال عضو مرکز مطالعات استراتژیک و بین الملل می گوید: “احتمالاً هم اکنون محموله های مواد سلاح های اتمی از اعماق اقیانوس انتقال می یابند.”

در عین حال می توان برای صدمه زدن به ماشین آلات هسته ای، قطعاتی را که در آنها نصب می شوند در جریان نقل و انتقال و یا قبل از آن دستکاری کرد. و یا اینکه می توان در مورد مکان و روش نصب قطعات ماشین آلات هسته ای، اطلاعات غلط ارائه داد.

حتی اگر ایران بتواند به همه لوازم مورد نیاز دست پیدا کند، برنامه هسته ای این کشور از خرابکاری مصون نخواهد ماند. تولید اورانیوم شکاف پذیر فرآیندی مشکل و زمان بر است. به علاوه، ماشین آلات مورد نیاز این کار، بسیار حساس است. هدف اصلی دیگر برای انجام حمله پنهانی نیروگاه عظیم اصفهان خواهد بود که فرآوری اورانیوم در آن انجام می گیرد. به لحاظ تئوریک، مختل کردن این نیروگاه مستلزم تاکتیک های هوشمندانه نیست. [البته اراده سیاسی و پتانسیل عملیاتی موضوع دیگری است] به گفته روئل مارک گرچت افسر سابق سی آی ای، یک کوله پشتی سنگین حاوی مواد منفرجه پلاستیکی برای تخریب نیروگاه اصفهان و یا انهدام آن کافی خواهد بود.

اگر فرآیند تبدیل اورانیوم به گاز مختل نشود، غنی سازی اورانیوم در ایران همچنان ادامه خواهد یافت. به احتمال زیاد تأسیسات غنی سازی ایران از فناوری قدیمی که از پاکستان وارد شده است، استفاده می کند. ولفسثال می گوید: “ما در صنعت مان این قبیل ماشین آلات را خود تجزیه می نامیم.” به علاوه، برنامه هسته ای ایران مستلزم تخصص دانشمندان و تکنیسین هاست. تجربه نشان داده است که تهدید و یا ترور دانشمندان مهم در سایر کشورها مانع از گسترش سلاح های اتمی شده است.

اما قابلیت های بومی علمی ایران در قیاس با سایر کشورها بسیار گسترده تر است. در نتیجه از میان برداشتن دانشمندان هسته ای این کشور اگرچه غیرممکن نیست، اما به مراتب مشکل تر است. در گزارش اخیر مکتوب شده توسط تنی چند از مقامات اسبق عالی رتبه نظامی و اطلاعاتی اسرائیل به ریاست دکتر لوئیس برس، استاد حقوق و روابط بین الملل دانشگاه پردیو امریکا، به شارون نخست وزیر اسرائیل توصیه شده است که از “دکترین بازدارنده” علیه برنامه هسته ای ایران استفاده و برای متوقف کردن آن لیستی از گزینه های آشکار و پنهان تهیه کند. مهم ترین این گزینه ها “سربری” و یا حمله سریع پنهانی به “سران دشمن” و یا دانشمندان و مهندسان برنامه هسته ای ایران است. تنی چند از کارشناسان به موفقیت این طرح ظنین هستند. اما برس معتقد است که موانع لجستیکی رفع شدنی است. وی می گوید: “مسأله این است که جامعه بین الملل تا چه اندازه این طرح را وحشیانه، غیرانسانی و بی ثبات کننده تلقی می کند.”

بعید است اقدام صرفاً پنهانی، مشکل اهداف هسته ای ایران را حل کند. قبل از آغاز حمله نظامی اسرائیل به راکتور هسته ای اسیراک، تلاش های مخفی اسرائیل برای خرابکاری در این راکتور فقط چند سال توانست فعالیت آن را به تأخیر بیاندازد. اما برخی از تأسیسات هسته ای ایران مانند نطنز به اندازه راکتور اسیراک در سال 1981 فعال نیستند. در عین حال برنامه هسته ای ایران از برخی جهات آسیب پذیرتر است و یافتن راه حل های ثابت برای توقف آن مشکل به نظر می رسد.

امریکا و اسرائیل عمیقاً نگرانند که ایران علاوه بر دفاع از خود با سپر هسته ای، تلاش کند نفوذ خود را در خاورمیانه گسترش دهد، همانگونه که در سال های پس از پیروزی انقلاب با نفوذ در گروه های حزب الله و جهاد اسلامی فلسطین و اجرای حملات تروریستی همه جانبه در منطقه چنین کرد. اسرائیلی ها نگرانند که ایران پس از ده سال آرامش نسبی حمله به کشورشان را از طریق این گروه های تروریستی از سرگیرد.

اشتون کارتر معاون اسبق وزیر دفاع امریکا می گوید فقدان مبارزه پنهانی علیه ایران مایه “تعجب و ناامیدی” وی شده است. استدلال کارتر این است که اگر این مبارزه با مهارت انجام گیرد، نه تنها مانع از پیشرفت بمب هسته ای ایران خواهد شد، بلکه سبب خواهد شد که مقامات ایران به کارایی تجهیزات هسته ای و اعتبار افراد خود شک کنند. کاهش اعتماد ایرانیان به توانایی های خود برای تولید سلاح های اتمی احتمالاً ایران را بر آن خواهد داشت که در قبال دریافت مشوق ها از برنامه هسته ای خود صرفنظر کند.

منبع: آتلانتیک مانثلی، 1 دسامبر