منبع: رادیو فردا
تحقیقات مقدماتی حکی از آن بود که برخی از روحانیون شیعه و متعصبین مذهبی در فاجعه تروریستی آتش زدن سینما رکس آبادان که به مرگ 400 منجر شد، دست داشتند. رادیوفردا در مجموعه ای گزارش مستند، به بررسی پرونده این حادثه و مصاحبه با دست اندرکاران می پردازد. در سومین بخش این برنامه ها، به دستگیری فردی در عراق اشاره می شود به نام آشور، که به گفته محمد باهری، وزیر دادگستری وقت، در مصاحبه سازمان امنیت و حرفهائی که در آبادن زده بود، به ضدو نقیض گوئی پرداخت. داریوش همایون، وزیر سابق اطلاعات می گوید این حادثه به رژیم نسبت داده شد و رژیم کوششی برای رفع اتهام نکرد. علیرضا نوری زاده خاطره دیداری میان مطبوعاتی ها و محمد رضا عاملی تهرانی، وزیر اطلاعات را مطرح می کند.
علي سجادي (rm) صدا | (wma) صدا [ 10:40 mins ]

علي سجادي (راديو فردا): بلافاصله پس از آتش زدن سينماركس، رهبران انقلابيون مسئوليت را متوجه رژيم شاه كردند، اما تحقيقات مقدماتي حاكي از آن بود كه برخي از روحانيون انقلابي و متعصبين مذهبي در اين كار دست داشتند. با اين حال دولت از متهم كردن رسمي آنان خودداري كرد و خبرهاي روزنامه ها و بيانيه هاي انقلابي كه دست به دست و دهان به دهان مي گشت، تكرار اتهامي بود كه از سوي رهبر انقلاب آيت الله خميني متوجه رژيم شاه شده بود.
در همين زمان دولت عراق فردي را به نام آشور دستگير كرد و تحويل ايران داد. آشور كه هنگام عبورغيرقانوني از مرز و ورود به عراق دستگير شده بود، به مقامات امنيتي عراق گفته بود مسئول آتش زدن سينما است. دولت وقت براي آوردن آشور هواپيمايي به عراق فرستاد. آشور در ايران نيز توسط ماموران امنيتي و دادگستري بازجويي شد، اما به گفته دكتر محمد باهري، وزير دادگستري وقت اين اظهارات متناقض و غيرقابل اعتماد بود.

صداي محمد باهري: مصاحبه اي كه سازمان امنيت با او كرده بود و حرفهايي كه در آبادان زده بود، با همديگر به هيچ وجه نمي خواند و اصلا دو نوع حرف مختلف زده بود.

ع . س: با اين حال در همان زمان دكتر باهري معتقد بود آتش زدن سينماركس كار همان كساني بوده كه تا آن زمان حدود 30 سينما را آتش زده بودند.

صداي محمد باهري: من هميشه اعتقادم اين بوده كه سينماركس آبادان را ساواك آتش نزده. همان كساني كه سينما دياموند و شهر فرنگ را در تهران آتش زدند، سينما ركس آبادان را هم آتش زدند.

ع . س: داريوش همايون، مي گويد به سبب احمال دولت اين فاجعه به رژين نسبت داده شد.

داريوش همايون: اين رويداد به سبب آمادگي مردم و به سبب سياست هاي نادرست حكومت وقت به خود رژيم نسبت داده شد و رژيم هيچ كوششي براي رفع اين اتهام نكرد.

ع . س: چند روز بعد دولت آموزگار كنار رفت و شريف امامي با ماموريت آشتي با روحانيت دولت جديدي تشكيل داد. گزارش ها و تحقيقاتي كه در دولت آموزگار انجام شده بود، به كابينه شريف امامي فرستاده شد تا دولت جديد آن را پي گيرد. داريوش همايون مي گويد:

داريوش همايون: آنجا بحثي درگرفت كه اين گزارش را منتشر كنند، بفرستند و در آن گزارش روشن شده بود كه دست آخوندها در كار است و در آن جلسه رئيس سازمان امنيت كه آن زمان سپهبد مقدم بود و وزير وقت اطلاعات و جهانگردي كه دكتر محمدرضا عاملي تهراني بود، اينها استدلال كردند كه اگر ما اين گزارش را انتشار دهيم آيات عظام مي رنجند، چون دولتي بود كه براي به دست آوردن دل آيات عظام سر كار آمده بود و ضمنا مقدم استدلال كرده بود كه اگر ما اين گزارش را منتشر كنيم، مردم باور نخواهند كرد و بر پايه اين استدلال ها مانع شدند كه اين گزارش انتشار پيدا كند.

ع . س: آگاهي به عدم اعتماد مردم به رژيم در ميان دولتمردان وقت عموميت داشت. دكترمحمدرضا عاملي تهراني وزير اطلاعات و جهانگردي كابينه شريف امامي نتيجه تحقيقات دولت پيرامون فاجعه سينماركس را در جلسه اي با روزنامه نگاران در ميان گذاشت، اما از آنان خواست آن را منتشر نكنند.

عليرضا نوري زاده: ايشان دعوتي كرد از ما دبيران سياسي و سردبيران روزنامه ها كه نشستي با ايشان داشته باشيم. رفتيم در يك بعد از ظهري، او بسيار اندوهگين و غمگين بود. ضمن صحبت هايي كه با ما كرد كه مملكت دارد از دست مي رود و واقعا مسئوليت شماها چقدر سنگين است، در ميان حرفهايش گفت: ما جريان آتش سوزي سينماركس را كشف كرديم. همه با كنجكاوي گفتند خب چه بود و ايشان جريان را بيان كرد و گفت: ماجرا اين بوده كه از نجف دستور اين صادر شده و كساني مانند آقاي محتشمي پور كه ما آن وقت اصلا نمي دانستيم كيست و آقاي جمي و همينطور آقاي كيارش و اينها يك عده اي را اسم برد در جريان اين ماجرا بودند و اين آشور به اتفاق دو تن ديگر يك آدمي به نام كبعلي زاده و يك نفر ديگر دستورات را از آنها گرفتند، حتي پول از جانب آقاي كيارش كه بعدها نماينده مجلس شد در اختيارشان گذاشته شده و اينها رفتند سينما را آتش زدند. منتها دكتر عاملي تهراني هنگامي كه ما داشتيم يادداشت مي كرديم گفت: من اينها را نمي گويم كه شما برويد منتشر كنيد. گفتيم براي چه؟ گفت در اين شرايط اگر ما بگوييم خورشيد نوراني است، كسي قبول نمي كند. ما اعتبارمان و حرفمان را نزد مردم از دست داديم و حرف ما را نمي خوانند. الان ما به محض اين كه بياييم اينها را بگوييم و از جانب من شما منتشر كنيد، مي گويند دولت دارد عليه امام خميني توطئه مي كند و به نهضت اسلامي و انقلاب لطمه بزند.

ع . س: علاوه بر دكتر عاملي تهراني كه از سوي كابينه شريف امامي مامور رسيدگي به پرونده آتش سوزي سينماركس شده بود، سپهبد ناصر مقدم رئيس سازمان امنيت كشور ساواك نيز با انتشار نتيجه تحقيقات دولت پيرامون هويت مسببان فاجعه سينماركس موافق نبود. داريوش همايون مي گويد: اميد به كنار آمدن با روحانيت باعث شد دولت هاي وقت نخواهند نتيجه تحقيات را منتشر كنند.

داريوش همايون: حكومت هاي شريف امامي و ازهاري با همه نيرو جلوي متهم كردن عاملان اصلي اين جنابت را به دليل اميدي كه به كنار آمدن با آخوندها داشتند گرفتند.

ع . س: گسترش شايعه دخالت مذهبي ها و روحانيان در آتش زدن سينماركس باعث شد آيت الله شريعتمداري كه عاليترين مرجع ديني شيعيان به شمار مي رفت، هياتي را مامور رسيدگي به اين فاجعه كند. حسن شريعتمداري فرزند آيت الله درگذشته درباره اين هيات مي گويد:

حسن شريعتمداري: پس از اتفاق افتادن اين واقعه دلخراش كه آن روزها بسيار بي سابقه بود و بنابراين ابعاد عاطفي بزرگي هم پيدا كرده بود، مرحوم پدر من هياتي را تعيين كنند براي رسيدگي به خوزستان بروند و اين هيات مركب بود از سه نفر روحاني و سه غير روحاني. اين هيات رفتند خوزستان و به وسيله عملاي محل در آنجا مانند آيت الله جمي و ديگران بررسي كردند اوضاع را و از اطلاعات آنها استفاده كردند و زماني كه برگشتند گزارش دادند كه مسلما اين كار، يك آتش سوزي عمد بوده و حتي درها را بسته بودند تا مردم نتوانند فرار كنند، ولي عاملين آنها شناخته شده نيستند. البته توجه داريد كه در آن رزوها به هيچ وجه ذهن معطوف به كساني كه بعدعا متهم شدند و معلوم شد كه در صف انقلابيون آن زمان بودند، ذهن به آن سو نمي رفت.

ع . س: روحانيون عضو اين هيات به گفته آقاي حسن شريعتمداري عبارت بودند از حجت الاسلام دوست محمدي كه به دليل مسافرت هاي متعدد به خوزستان با وضع محلي آشنا بود، حجت الاسلام عروجي و حجت الاسلام سقفي. از عضويت سه عضو غيرروحاني اين هيات و از اين كه چه بر سر گزارش هيات اعزامي آيت الله شريعتمداري آمده خبري در دست نيست. حسن شريعتمداري مي گويد گزارش كتبي مفصل از اين تحقيقات وجود دارد.

حسن شريعتمداري: گزارش ها مشتمل بود بر به مقدار زيادي مصاحبه هايي كه با افراد كرده بودند و مسلما در جايي هست، ولي همينطوري كه مي دانيد بسياري از اسناد مرحوم پدرم را بعد از اين كه ايشان را در خانه محبوس كردند، اين آقايان بردند و من نمي دانم اين اسناد كجا قابل دسترسي است.

ع . س: نوري زاده مي گويد آيت الله شريعتمداري چون قصد درگيري با ديگر روحانيون را نداشت، موقع را مناسب انتشار علني گزارش نمي دانست.

عليرضا نوري زاده: ظاهرا هيات پس از گزارش دادن به آقاي شريعتمداري سكوت كرد و آيت الله نيز شرايط را لابد مناسب نديد. اما در صحبت هاي خصوصي ظاهرا در اين زمينه حرف هايي را گفته بود.