منبع: رادیو فردا
گروهای ضد شاه قبل از انقلاب سال 1357 آتشسوزی مرگبار سینما رکس آبادان را که به مرگ 400 نفر منجر شد، به حکومت شاه نسبت دادند. آیت الله روح الله خمینی روز بعد از مصاحبه به خبرنگار روزنامه لوموند گفت: رژيم شاه قصد دارد مسئوليت اين حادثه را متوجه روحانيت كند. رادیوفردا در مصاحبه با مقاماتی حاضر در صحنه، به بررسی عوامل و پیامدهای آن فاجعه می پردازد. در نخستین بخش از این مجموعه، دکتر هوشنگ نهاوندی به یادآوری بخشی از خاطرات خود می پردازد و همچنین جملاتی از «فلاح» یکی از عناصر انقلاب اسلامی نقل می شود که آتش زدن سینماها را یکی از حربه های انقلاب اسلامی توصیف می کند.
علي سجادي (rm) صدا | (wma) صدا [ 9:16 mins ]

علي سجادي (راديو فردا): بیست و هفت سال پيش عصر شنبه 28 مرداد 1357 در گرماگرم مبارزات انقلابي ضدشاه در ايران، سينماركس آبادان آتش زده شد و بر اساس آن دست كم حدود 400 تن از تماشاچيان در آتش سوختند. بلافاصه نيروهاي انقلابي مسئوليت واقعه را متوجه رژيم شاه و سازمان امنيت آن ساواك كردند و آن را توطئه اي دانستند كه از پيش براي لطمه زدن به مبارزات مردم تنظيم و اجرا گرديده بود. گروه هاي انقلابي به عنوان دليل به سخنراني شاه استناد كردند كه دو روز پيش از فاجعه با اشاره به آتش سوزي هاي رايج در مراكز تجمع چون بانك ها، رستوران ها و سينماها كه از انقلابيون اسلامي مراكز فساد خوانده مي شد، گفته بود:
صداي محمدرضا شاه پهلوي: ما به شما نويد و وعده تمدن بزرگ با جزئياتش را مي دهيم و ديگران فكر مي كنم كه به شما وعده وحشت بزرگ بدهند. حال مقايسه اش با ملت ايران.

ع . س. : آيت الله خميني در اطلاعيه اي كه پس از فاجعه سينماركس منتشر كرد نيز آتش زدن سينما را به رژيم شاه نسبت داد و گفت: اظهارات شاه در پيش از آتش سوزي مويد آن است كه رژيم شاه مسئول آتش سوزي است، اما در فرازي از بيانيه خود نوشت: «لازم است گويندگان مطالبي را كه به نابودي انقلاب رهايي بخش اسلام منجر مي شود، براي مردم روشن نمايند» و نگفت اين مطالب چگونه مطالبي است.

علاوه بر اين انقلابيون به بيانيه مورخ هشتم رمضان آيت الله خميني نيز استناد مي كردند كه از قول شاه گفته بود: «شاه در يكي از مصاحبه هايش كه از نشر آن جلوگيري شده گفته است: در صورتي كه من رفتني باشم ايران را با خاك يكسان مي كنم و مي روم.» آيت الله خميني تاكيد كرده بود كه «جنايات اخير نشان داد كه او مشغول پياده كردن نقشه خويش است». اما متن مصاحبه مورد ادعاي آيت الله خميني نه در آن زمان و نه بعد از آن هرگز منتشر نشد و مشخص نيست وي از كجا و به چه طريقي از اين مصاحبه اطلاع يافته بود. با اين حال اظهارات وي در اندك زماني قبول عام يافت. وي روز بعد از مصاحبه به خبرنگار روزنامه لوموند گفت: رژيم شاه قصد دارد مسئوليت اين حادثه را متوجه روحانيت كند، در حالي كه هنوز هيچ كس سخني از دست داشتن روحانيت در اين فاجعه به ميان نياورده بود. دكتر هوشگ نهاوندي از مقام هاي ارشد دولت وقت در مصاحبه با راديو فردا مي گويد:

دكتر هوشنگ نهاوندي: 24 ساعت پس از اين كه اين حادثه اتفاق افتاد آيت الله خميني در مصاحبه اي با روزنامه لوموند اعلام كرد دولت مي خواهد اين جنايت را به مخالفان رژيم سلطنتي منتسب كند و من را متهم كند به اين كار، در حالي كه ما دست نداريم. عجب در اين است كه هيچ كس ايشان را متهم نكرده بود در آن زمان و هيچ كس نمي دانست كه چه كسي اين كار را كرده.

ع . س: اما شيوه ها و ترفندهايي كه انقلابي ها در برخورد با رژيم شاه به كار مي بردند، معمولا با استفاده از احساسات مذهبي مردم و به گونه هايي بسيار متفاوت بود. از به وجود آوردن درگيري در خيابان ها تا آتش زدن مراكزي كه آنها را مراكز فساد مي خواندند، چون رستوران، سينما، قمارخانه، تا حتي كشتن پليس و گرداندن جنازه او به عنوان شهيدي كه توسط دولت به قتل رسيده. به عنوان نمونه به برخي از اطلاعيه هايي كه آن زمان توسط نيروهاي انقلابي در توجيه عملياتشان منتشر مي شد، اشاره مي كنيم. اين اعلاميه ها از مجموعه كميته كيفي در سال انقلاب برداشت شده است:

اطلاعيه اصناف اصفهان: ربودن آيت الله طاهري خشم آنها را نسبت به رژيم طاغوتي پهلوي زنده كرد و حملات بي شمار خود را به بانك ها به نشانه اعتراض به رباخواري و تراكم و تكاثر كه باعث فاصله طبقاتي گرديده و هتل و سينماها را كه باعث ترويج فساد و ازبين رفتن اخلاق اسلامي بودند آغاز كردند.

ع. س: يكي از گروه هاي انقلابي آن زمان به نام گروه توحيدي صف كه بعد از انقلاب به همراه چند گروه انقلابي سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي را بنا نهادند، عمليات زيادي در تخريب و آتش زدن مراكز عمومي انجام مي داد و نتايج آن را منتشر مي كرد. گروه توحيدي صف در آستانه ماه رمضان مصادف با مرداد و شهريور 1357 در اطلاعيه اي اعلام كرد: « در اين ماه مبارك كه ماه جهاد اكبر است تا خود را آماده كنيم براي جهاد اصغر، بايد هشياري خود را حفظ كنيم و نيروهاي خود را سازماندهي كنيم و از حركت هاي پراكنده به شدت دوري كنيم و به اعتصابات و تظاهرات خشن دست بزنيم و هرجا با مراكز و اماكني روبرو شديم كه حركت اين ماه را نگاه نداشتند، با شدت عمل با آنها مبارزه كنيم.»

يكي از شخصيت هايي كه پس از انقلاب و در دادگاه رسيدگي به واقعه سينماركس آبادان در اين شهر به ميان آمد، فلاح نامي است كه به گفته متهم اصلي دادگاه يعني حسين تكروعلي زاده به اصطلاح روز، مسئول او در عمليات سينما ركس بوده است. فلاح در بيانيه خود در چارچوب تكنيك ها و تاكتيك هاي انقلاب اسلامي گفته بود:

اعلاميه فلاح: تظاهرات هرچند شديد و خونبار باشد، نمي تواند نقش تعيين كننده اي در رسيدن به هدف داشته باشد. دومين مساله مورد توجه مكان ها و اشياي مورد تهاجم است كه بر اثر خشم و نفرت مردم از حاكميت موجود به سمبل هاي مختلف آن حمله برده و به نشانه ضربه زدن به اساس پيكر رژيم، آنها را نابود مي كنند. مثلا آتش زدن و تخريب بانك ها به نشانه مخالفت و انزجار از سيستم اقتصادي حاكم كه بر اساس نزول خواري و ربا و استثمار و بهره كشي و رشوه و بدون توجه به صلاحيت و رنج انسان ها است مي باشد. حمله به مشروب فروشي ها، قمارخانه ها، كازينوها، دانسينگ ها و غيره به نشانه نفرت و انزجار از سيستم اجتماعي حاكم كه بر اساس تخدير و بي ريشه كردن، ناابالي نمودن و بي اصالت كردن و سست نمودن و بي بند و بار كردن جوانان و مردم است.